تیل روننبرگ پروفسور بخش روانشناسى پزشکى از دانشگاه مونیخ مى‌گوید:

”هر کدام از ما یک ساعت درونى داریم، مثل همین ساعت واقعى. براى چه از ساعت استفاده مى‌کنیم؟ براى اینکه، مثلأ مى‌خواهیم بدانیم چه وقت باید راه بیافتیم تا سر ساعت به محل کارمان برسیم. ساعت درونى‌مان هم تقریبأ همینطور کار مى‌کند. مثلأ زمان مشخصى باید حرارت بدن بالا برود یا ترشح هورمون‌هاى مخصوصى افزایش پیدا کند تا بدن دو ساعت بعد آماده برخاستن از خواب شود.“

ساعت درونى در واقع پاسخ تکامل به تحولات نورى و حرارتى پیرامون ماست. به زبان ساده‌ تنظیم فعالیت‌هاى بدنى مناسب در روز و شب، محصول هدایت و تنظیم این ساعت ژنتیک است، به همین‌خاطر در هر کدام از ما متفاوت عمل مى‌کند. مثلأ این ساعت مشخص مى‌کند که چه وقت بدن ما نیاز به خواب دارد و یا چه وقت زمان برخواستن از خواب است.

برنامه ساعت درونى آدم‌هاى سحرخیز با برنامه ساعت درونى آدم هاى شب‌زنده‌دار متفاوت است.

روننبرگ اضافه مى‌کند: ”تفاوت زمانى ساعت درونى میان آدم‌هاى خیلى سحرخیز و آدمهاى خیلى شب زنده‌دار گاه حتى تا دوازده ساعت هم مى‌رسد، طورى که گاه وقتى یکى به رختخواب مى‌رود دیگرى تازه از خواب بلند شده است.“

اما این ساعت درونى یکنواخت کار نمى‌کند. یکى از نکات مهم در تنظیم این ساعت، سن است. مثلأ بچه‌هاى کوچک، شاید براى اینکه به پدر و مادرشان نشان بدهند بچه‌دارى یعنى چه! صبح اول وقت بیدارند! با افزایش سن این ساعت عقب مى‌رود. در سنین نوجوانى شب زنده‌دارى به اوج مى‌رسد. اما از بیست سالگى به بعد هرچه که سن بالاتر مى‌رود تحمل بدن براى شب زنده‌دارى کمتر مى‌شود. در این میان یک نکته‌ در مورد هر دو دسته آدم ها، سحرخیز یا ‌شب‌زنده‌دار صدق مى‌کند، وقتى برنامه زندگی مان با این ساعت تنظیم نیست، بدن در حالت استرس قرار مى‌گیرد.

کارشناسان این زمینه مثل روننبرگ معتقدند: ” وقتى من ساعت درونى دارم که دو سه ساعت عقب‌تر از ساعت بیرونى کار می‌کند مثل اینکه بخواهم در مسکو کار کنم درحالیکه در مونیخ زندگى مى‌کنم.“

این تفاوت زمانى فشارى است که به مرور زمان خود را نشان مى‌دهد. نکته جالب توجه اینجاست که این فشار موجب بروز عاداتى مثل سیگارى شدن مى‌شود. هر چقدر این تفاوت زمانى بیشتر باشد احتمال اینکه فرد سیگارى شود بیشتر است. نتیجه بررسى‌هاى نشان مى‌دهند افرادى که ساعت درونی‌شان با ساعت معمول از چهار ساعت بیشتر تقاوت دارد شصت درصد بیشتر از افراد دیگر سیگارى مى‌شوند.

اما، تنظیم این دو ساعت با هم گاهى مقدور نیست، وقتى باید ساعت هفت صبح سر کار باشیم ولى تا ساعت نه هنوز گیج خوابیم چاره چیست؟

1. نور بیشتر در محیط کار و محل زندگى. واقعیت این است که بیشتر ما به اندازه کافى نور دریافت نمى‌کنیم. کمبود نور یعنى سحرخیزها؛ سحر خیزتر مى‌شوند، شب زنده‌دارها هم صبح دیرتر از خواب بلند مى‌شوند.

2. سعى کنیم عادات و روش زندگی مان را تا جایى که مقدور است با ساعت درونی‌مان تنظیم کنیم.

روننبرگ معتقد است: تنظیم ساعت کار با ساعت درونى قدم بزرگى است. می‌دانید این گونه خلاقیت و سازندگى نیروى کار جامعه چقدر بالا مى‌رود.

البته براى بالا بردن خلاقیت که نمى‌توان نظام اجتماعى را بر هم زد. مثلأ فکر کنید برای بالا بردن خلاقیت نوجوانان‌، از چهارده‌سالگى به بعد دانش آموزان به جاى ساعت هشت صبح ساعت نه و یا ده به مدرسه بروند!

اتفاقات بدن در طول 24 ساعت شبانه روز

به نقل از دکتر من، بدن ما چه فعالیت هایی را تجربه می کند و در کل در طول یک روز کامل در بدن ما چه اتفاقاتی می افتد! اما چه بسا دانستن این موضوع ارتباط مستقیم با عملکرد صحیح سیستم بدن و سلامتی ما دارد.

با ترشح هیدرو كورتیزون، اعضای بدن بیدار می شوند. بدین طریق بدن بطور آهسته خودش را برای بیدار شدن آماده می كند. متابولیسم به فعالیت در می آید و برای فعالیت روزانه ما پروتئین و انرژی ذخیره شده به جریان در می آید.

ساعت هفت صبح: هنوز بدن ضعیف است، پس وقت ورزش نیست چون در این ساعت با ورزش فقط به قلب فشار وارد می شود. به جای ورزش صبحانه بخورید چون دستگاه گوارش در این زمان بخوبی كار می كند.

ساعت هشت صبح: مقدار زیادی هورمون در این ساعت ترشح می شود. سیگار كشیدن در این ساعت بیشتر از هر ساعت دیگری باعث تنگ شدن عروق می شود.

ساعت نه صبح: بدن سفت و سخت بیدار است و زمانی است كه نیروی زیادی را در اختیار دارد. در صورت نیاز به تزریق هر آمپولی این ساعت بهترین موقع است. چون هر گونه عوارض ناشی از تزریق آمپول در این زمان به حداقل می رسد و بدن در مقابل اشعه ایكس مقاوم است.

ساعت ده صبح: ساعتی كه ارگانیسم به خودش می آید و اعلام آمادگی می كند. بدن انرژی زیادی را در اختیار دارد و حرارت بدن بالاست. نكته مهم اینكه بین ساعت های ده تا دوازده احتمال سكته های قلبی بیشتر از هر زمان دیگر است.

ساعت یازده صبح: بدن در بهترین حالت و زمان خود قرار دارد. ضربان قلب و میزان گردش خون به اندازه ای مناسب است كه ممكن است در معاینات قلبی (اكتروكاردیو گرافی) اشتباهاتی رخ بدهد و اگر مشكلی در قلب وجود داشته باشد در این لحظه دیده نشود. بدن كاملاً آماده است تا مسائل ریاضی و سخت ترین فرمول ها را حل كند.

ساعت دوازده ظهر: دقت افراد كم و انسان دچار خواب آلودگی می شود. اسید معده زیاد ترشح میشود و خون رسانی به مغز كاهش پیدا میكند. برای خون رسانی به دیگر اعضای بدن از معده استفاده بیشتری میشود. افرادی كه عادت به خواب نیمروزی دارند حدوداً تا سی درصد خطر سكته قلبی در آنها كمتر از دیگران است.

ساعت سیزده: بدن از تب وتاب می افتد. بهره وری در اواسط روز بیست درصد كاهش پیدا می كند. همه اعضای بدن در پایین ترین سطح فعالیت می باشند. در این ساعت فقط كیسه صفرا است كه خوب فعالیت میكند و مشغول هضم غذای نیمروزی است.

ساعت چهارده: احساس خستگی بروز می كند چون فشار و ترشح هورمون ها كم میشود. برای افرادی كه از دندانپزشكی ترس دارند این ساعت بهترین زمان است چون افراد در این ساعت كمتر احساس درد می كنند. این وضعیت تا سی دقیقه ادامه خواهد داشت.

ساعت پانزده: در این زمان انرژی دوباره به بدن برمی گردد و حافظه خوب كار می كند و مرحله دوم از بهره وری آغاز می شود. ولی كمتر از آن چیزی كه بدن در صبح داشت.

ساعت شانزده: برای ورزش كردن بهترین ساعت است فشار و گردش خون بدن در بهترین حالت است.

ساعت هفده: فعالیت ارگانها به بالاترین حد خود می رسد. نیرو افزایش پیدا می كند، اكسیژن زیادی استفاده می شود، كلیه ومثانه خوب كار می كند. زمانی است كه ناخن ها و موها خوب رشد می كند، اسید معده افزایش پیدا می كند به همین دلیل در این ساعت احتمال خونریزی هم بیشتر است.

ساعت هیجده: الآن زمان مناسبی برای خوردن شام است. پانكراس در این ساعت فعالیت خوبی دارد.

ساعت نوزده: میزان فشار خون و ضربان نبض كاهش پیدا می كند. به همین دلیل كسانی كه از داروهای كاهش دهنده فشار خون استفاده می كنند باید دقت بیشتری داشته باشند. چون داروهای فشار خون در این زمان باید با احتیاط بیشتری مصرف شود. تاثیر داروهای ضد افسردگی در این ساعت خیلی زیاد است.

ساعت بیست: میزان چربی كبد كاهش می یابد و خون كثیف از هر زمان بیشتر به قلب می رسد. كسانی كه آلرژی یا آسم دارند در این ساعت باید از دارو هایشان استفاده كنند. آنتی بیوتیكها از این قاعده مستثنی نیستند چون در این ساعت بیشترین تاثیر را دارند.

ساعت بیست و یک: عملكرد ترشح غدد در این ساعت به پایان می رسد. هر چیزی از این به بعد وارد معده می شود و عملیات هضم و جذب غذا به كندی انجام می شود كه این مسئله می تواند خیلی خطرناك باشد چون باقیمانده غذا به مخاط روده حمله كرده و مخاط روده را دچار آسیب می كند.

ساعت بیست و دو: سیستم دفاعی بدن به حالت آماده باش در می آید. كسانی كه سیگار می كشند باید بدانند كه از این ساعت به بعد بدن سمومی مثل نیكوتین را خیلی سخت دفع می كند.

ساعت بیست و سه: بدن ارگانیسم ترشح هورمونها را كه در طول روز فعال بوده است متوقف می كند آرامش به سراغ بدن می آید و جسم احساس راحتی می كند.

ساعت بیست و چهار: زمان خواب سلول های پوست بی وقفه فعالیت می كنند حتی بیشتر از آن چیزی كه در صبح انجام می دادند. نخستین تصویر خواب و رویا در همان ساعات اولیه پدید می آید.

ساعت یک نیمه شب: بازدهی در پایین ترین حد قرار دارد. در این ساعت حتی كسانی كه شب كار هستند و عادت به شب كاری دارند، خوابشان می گیرد. دقت كم می شود چون بدن و اعضای بدن خود را برای خوابیدن آماده می كنند.

ساعت دو نیمه شب: كسانی كه رانندگی می كنند باید دقت بیشتری داشته باشند چون قدرت دید و سرعت عمل و عكس العمل كم می شود به همین دلیل بیشتر تصادفات در این ساعت اتفاق می افتد.

ساعت سه نیمه شب: هم بدن هم روح در تاریك ترین حالت قرار دارند. ترشح هورمون ملاتونین كم و نامنظم می شود و كسانی كه تعادل روحی ندارند این ساعت خطرناكتر عمل می كنند و بیشتر خودكشی ها در این ساعت است.

ساعت چهار: با زیاد شدن ترشح هورمون ها بدن انرژی می گیرد و احتمال سكته های قلبی بین ساعت چهار تا شش افزایش می یابد. فشار خون به بالاترین حد می رسد و رگ ها تنگتر می شود. در این ساعت میزان زایمان ها بیشتر است.

ساعت پنج: زیاد شدن هورمون ها در بدن حدوداً شش برابر روز فرد را برای فعالیت آماده می كند. بدن به حركت درمی آید و دوباره روز جدیدی آغاز می شود.

تاثیر ساعات مختلف خواب شب در سلامتی بدن

داشتن عادات غذایی صحیح و توجه به زمان خوابیدن و استراحت برای حفظ سلامت بدن مهم است تا بتواند مواد مغذی را جذب و مواد زائد را دفع کند.

برای سالم زیستن، باید خواب راحت و آرامی داشته باشیم. به موارد زیر دقت کنید تا اهمیت خوابیدن برای شما روشن گردد:

ساعت نه تا یازده شب: زمانی است برای از بین بردن مواد سمی و غیر ضروری که این عملیات توسط آنتی اکسیدان ها انجام می شود در این ساعت بهتر است بدن در حال آرامش باشد. در غیر این صورت اثر منفی بر روی سلامتی خود گذاشته اید.

ساعت یازده تا یک شب: عملیات از بین بردن مواد سمی در کبد ادامه دارد و شما باید در خواب عمیق باشید.

ساعت یک تا سه نیمه شب: عملیات سم زدایی در کیسه صفرا، در طی یک خواب عمیق به طور مناسب انجام می شود.

ساعت سه تا پنج صبح: عملیات از بین بردن مواد سمی در ریه اتفاق می افتد. بعضی مواقع دیده شده که افراد در این زمان، سرفه شدید یا عطسه می کنند.

ساعت پنج تا هفت صبح: این عملیات در روده بزرگ صورت می گیرد، لذا می توانید آن را دفع کنید.

ساعت هفت تا نه صبح: جذب مواد مغذی صورت می گیرد، پس بهتر است صبحانه بخورید. افرادی که بیمار می باشند، بهتر است صبحانه را در ساعت شش و سی دقیقه میل کنند.

کسانی که می خواهند تناسب اندام داشته باشند بهترین ساعت صرف صبحانه برای آنها ساعت هفت و سی دقیقه می باشد و کسانی که اصلا صبحانه نمی خورند، بهتر است عادت خود را تغییر دهند و در ساعت نه تا ده صبح صبحانه بخورند.

دیر خوابیدن و دیر بلند شدن از خواب، باعث می شود مواد سمی از بدن دفع نشوند. از نصفه های شب تا ساعت چهار صبح، مغز استخوان عملیات خون سازی را انجام می دهد.

در ایام تعطیل، بسیاری افراد تا دیر وقت بیدار می مانند و بعد از اتمام تعطیلات با خستگی به سر کار می روند چون اعمال بدنشان دچار سردرگمی شده است و نمی داند چه باید انجام دهد.

سعی کنید همیشه، زود بخوابید و خواب آرامی داشته باشید ...

ساعت بيولوژيك بدن

عوامل زیادی در تعیین زمان شروع یا پایان فعالیت های بدن تأثیر می گذارد. به عنوان مثال نتایج بررسی های اخیر موسسه علوم سلامت محیط در آمریکا نشان می دهد، اگرچه پزشکان تاریخ مشخصی را برای زایمان مادران باردار تعیین می کنند اما این زمان کاملا دقیق نیست.

به گزارش نیک صالحی به نقل از روزنامه خراسان ؛ بدن هر فردی مانند یک سیستم هوشمند عمل می کند.در این مطلب به مدت زمانی که لازم است یک فعالیت بیولوژیکی تأثیر خود را بر بدن بگذارد، اشاره شده است.

هاضمه: ۲۴ساعت

هر لقمه غذا در عرض ۳ثانیه قورت داده می شود اما ممکن است تا یک روز کامل دفع نشود. به محض رسیدن غذا به معده، اسید معده آن را به ذرات ریز تبدیل می کند. این روند به ازای مصرف ۳ تا ۴کالری در هر دقیقه طی می شود. هرچه میزان چربی بالاتر باشد، خرد شدن آن سخت تر است. پس از معده، غذا وارد روده کوچک می شود تا بیشتر شکسته و ماده مغذی آن جذب خون شود. قبل از ورود به کولون پس از ۲ تا ۳ساعت، آب و نمک آن استخراج می شود.سپس ماده غذایی مسیر کولون را طی می کند، این مراحل حدود ۲۴ساعت طول می کشد. روند هضم در زنان نسبت به مردان کندتر است زیرا هورمون های گوارشی ضعیف تر است. با افزایش سن فعالیت سیستم هاضمه کند می شود. از طرفی مصرف داروهایی مانند داروی فشارخون و ضدافسردگی باعث کندی عملکرد روده ها می شود. اضطراب نیز روند هاضمه را کند می کند زیرا با بروز آن مصرف کالری افزایش می یابد. اما برخی بیماری ها مانند سندروم بی قراری روده و بیش فعالی تیروئید، روند هاضمه را سرعت می بخشد.

التیام زخم عمیق - حدود ۲سال

۲سال طول می کشد تا بافت زخم عمیق مانند رد جراحی کاملا بهبود پیدا کند، هرچند که روند بهبود، طی چند ثانیه اول آسیب دیدن بافت آغاز می شود، در عرض کمتر از یک ثانیه، رگ های خون به سمت زخم سفت می شود تا جریان خون کاهش پیدا کند. پلاکت ها نیز آزاد می شود تا روند لخته شدن خون انجام شود. مواد مختلف از جمله کلسیم، ویتامین K و پروتئینی به نام فیبرینوژن بافتی تور مانند ایجاد می کند تا پلاکت را محکم نگه دارد، سپس پوست روی زخم ایجاد می شود. ۳هفته بعد بافت اسکار به وجود می آید و طی ۲سال یا بیشتر این بافت اسکار قوی تر می شود و ظاهر کمرنگ پیدا می کند. برخی عوامل از جمله بیماری دیابت، مصرف دارو مانند کورتیکواستیروئید، پروفن و آسپرین پلاکت را ضعیف می کند و مانع از التیام یافتن زخم می شود. ویتامین C نقش مهمی در بهبود زخم دارد. سن و بیماری هایی که باعث کاهش اکسیژن در خون می شود مانند آپنه خواب ممکن است روند بهبود زخم را کُند کند.

بالا رفتن وزن - ۳ساعت

۳ساعت طول می کشد تا چربی غذای مصرف شده به دور کمر برسد. چربی غذایی، پس از یک ساعت مصرف غذا وارد خون می شود و پس از ۳ساعت به بافت های چربی دور کمر راه پیدا می کند. ۳ساعت بعد از مصرف یک وعده غذا حاوی ۳۰گرم چربی مانند لازانیای تهیه شده با گوشت گاو، ۲ تا ۳قاشق مرباخوری چربی در بافت دور کمر راه پیدا می کند. این یک ذخیره موقت است و به عنوان منبع انرژی از آن استفاده می شود مگر این که مصرف غذا زیاد باشد. در این صورت چربی دور کمر می ماند و وزن فرد افزایش می یابد.

جایگزین یک واحد خون - حدود ۶هفته

با از دست دادن یا اهدای خون، حدود ۲۴ساعت طول می کشد تا قسمت آبکی خون (پلاسما) جایگزین شود. اما جایگزینی گلبول های قرمز که حاوی اکسیژن است حدود ۴ تا ۶هفته طول می کشد. سلول های کلیوی به افت میزان اکسیژن در خون حساس است، از این رو شروع به ترشح پروتئینی به نام «اریتروپیتین» می کند که به مغز استخوان راه می یابد تا تولید یاخته های بنیادی لازم را برای ساخت سلول های خون تحریک کند. به طور طبیعی ذخیره آهن مردان برای تولید گلبول قرمز از زنان بیشتر است.

رشد ناخن - ۲ تا ۴میلی متر در ماه

محققان آمریکایی دریافته اند، در حال حاضر هر ماه ناخن ها 3.55میلی متر رشد می کند، در حالی که در سال ۱۹۳۸ ماهانه ۳میلی متر رشد می کرد. علت این امر برنامه غذایی سرشار از پروتئین است که مصرف آن رواج یافته است. ناخن انگشت میانه که بیشتر از آن استفاده می شود، گردش خون بهتری دارد. در حالی که ناخن انگشت کوچک کندترین رشد را دارد. به علت وجود هورمون ها، ناخن مردان زودتر از زنان رشد می کند.

ادرار کردن - یک ساعت

به طور میانگین، یک ساعت طول می کشد تا مایعات از طریق روده و معده جذب خون شود و سپس از طریق کلیه ها تصفیه و به مثانه منتقل شود. مصرف قهوه باعث تحریک مثانه می شود و فرد به طور مکرر نیاز به دستشویی پیدا می کند. مثانه هر فرد عادی باید قابلیت ذخیره ۳۰۰میلی لیتر مایعات را داشته باشد. بنابراین به طور معمول نیاز به دستشویی رفتن هر ۳ تا ۴ساعت است. اما برخی بیماری ها دفعات تخلیه ادرار را افزایش می دهد از جمله بزرگ شدن پروستات خوش خیم. برای هر مرد و زن سالم تخلیه مثانه ۲۰ تا۳۰ثانیه طول می کشد. دفع ادرار کم و تکرر ادرار می تواند علایم مثانه پرکار باشد.

رشد مغز - ۲۵سال

۳ یا ۴ سال اول زندگی، سال های حیاتی برای مغز است. پس از ۴سال به تدریج مغز، قدرت اتصال شبکه های عصبی را از دست می دهد. در سن بلوغ، مغز تقریبا شکل گرفته است به جز قسمت مهمی در پشت پیشانی که در ۲۵سالگی به تکامل می رسد. این قسمت از مغز مربوط به برنامه ریزی است.

بلوغ - ۳ تا ۸سال

به طور معمول بلوغ دختران بین ۹ تا ۱۲سالگی رخ می دهد که این دوره بین ۳ تا ۵سال به طول می انجامد. دوره بلوغ با رشد حداکثری قد به اتمام می رسد که در دختران ۲سال پس از آغاز دوره قاعدگی است. به بیان دیگر آغاز دوره قاعدگی، نشان دهنده کافی بودن استروژن در بدن برای جوش خوردن استخوان هاست. با جوش خوردن استخوان ها، دیگر افزایش قد امکان پذیر نیست. در پسران سن بلوغ بین ۱۰ تا ۱۳سال است. از نشانه های بلوغ در پسران افزایش حجم بیضه ها، قد کشیدن و کلفت شدن صداست. بلوغ دیررس، دختران را در معرض خطر پوکی استخوان قرار می دهد. استروژن برای سلامت استخوان لازم است و بلوغ نیز زمان مهمی برای رشد استخوان است.

رشد ریه - ۱۸ تا ۲۲سال

ظرفیت ریه ها در نوجوانی به اوج می رسد و پس از آن افت می کند. ریه همزمان با تمام اعضای بدن رشد می کند. برخی عوامل مانند استعمال دخانیات توسط والدین یا زن باردار، زایمان زودرس، پایین بودن وزن هنگام به دنیا آمدن، عفونت مکرر ریه، آسم در دوران کودکی می تواند روی عملکرد ریه تأثیر بگذارد.

یائسگی - ۲ تا ۱۰سال